Interventies
Idealiter lossen bewoners die last hebben van elkaar hun geschillen onderling op. Maar in bepaalde gevallen kunnen, durven of willen ze dat niet. Dit onderdeel van deze site geeft inzicht in de middelen die de verschillende partners hebben om woonoverlast aan te pakken.
De middelen om overlast te bestrijden en te voorkomen, variëren van preventieve en de-escalerende instrumenten zoals bemiddeling tot en met juridische middelen die het staken van overlast afdwingen.
De inzet van interventies wordt ook bepaald door het type overlastgever in een overlastzaak. In hoeverre kan en wil een overlastgever meewerken en zijn gedrag veranderen. Lees hier meer over in de publicatie Overlastprofielen die het CCV heeft ontwikkeld. Hierin worden 4 verschillende profielen omschreven. Dit overzicht helpt professionals om te denken in oplossingsrichtingen en bij het kiezen van mogelijke interventies. Hiermee kunnen zij overlastveroorzakers en hun buren nog beter helpen en de overlast verminderen of beëindigen.
In het uiterste geval heeft het gemeentebestuur zware middelen voor het sluiten en onteigenen van panden tot zijn beschikking, zoals de wetten Victor, Victoria en Damocles.
Communicatiecampagne
Een communicatiecampagne kan helpen om bewoners bewuster te maken van hun eigen rol bij het voorkomen van woonoverlast. Het CCV biedt gemeenten en corporaties hiervoor kosteloos de bewonerscampagne ‘Goede buren, betere buurten’ aan.
Buurtbemiddeling
Bij beginnende overlastsituaties blijken niet-juridische middelen vaak tot goede resultaten te leiden. Het is van belang om in gesprek te gaan met overlastgevers en communicatie tussen buren te stimuleren.
Buurtbemiddeling is een ideaal middel om bij beginnende overlastsituaties in te zetten.
Hulpverlening
Bij veel overlastgevallen spelen psychische problemen een rol. Overlastgevers of overlastgevende gezinnen zijn dan niet altijd redelijkerwijs aanspreekbaar op hun gedrag.
De overlast moet echter wel gestopt worden, zeker als die ernstig is. Gemeente, politie, OM, corporatie en zorg moeten nauw samenwerken om voor deze mensen de passende zorg te regelen en de overlast te beëindigen.
Gedragsaanwijzing
Bewoners die overlast veroorzaken kunnen te maken krijgen met gedragsaanwijzingen. Deze aanwijzingen kunnen worden opgelegd door verhuurders, rechters en (sinds 1 juli 2017) ook door de burgemeester.
Maatregelen tegen verloedering, vervuiling en brandgevaar
Het bestuursrecht biedt veel mogelijkheden om woonoverlast aan te pakken. De Woningwet is hierin een belangrijk instrument. Het gemeentebestuur kan handhaven op gevaarlijke en overlastgevende woonsituaties.
Strafrecht
Bij ernstige normschendingen, bedreiging en discriminatie of bij escalatie in de vorm van geweld tegen personen of goederen bestaat de mogelijkheid te handhaven op basis van het strafrecht. Het Openbaar Ministerie kan de overlastveroorzaker stafrechtelijk vervolgen.
Gemeenten en verhuurder kunnen hun bewoners verwijzen naar de politie om aangifte te doen. Daarnaast kunnen zij de politie op de hoogte brengen, wanneer zij een groot aantal meldingen ontvangen.
Tweede- of laatste kansbeleid
Een huurder die overlast veroorzaakt, krijgt nog een kans om de overlast te staken. Het doel is huisuitzetting te voorkomen: de huurder krijgt nog een kans om, door middel van een verplicht begeleidingstraject, zijn gedrag te veranderen. Leeft de huurder de afspraken niet na, of blijft hij overlast veroorzaken, dan start de verhuurder direct met het proces tot ontruimen.
Ontruiming
In de laatste fase van overlast wordt er door de verhuurder bij de rechter ontbinding van de huurovereenkomst gevorderd, omdat de huurder voortdurend (ernstige) woonoverlast veroorzaakt.
Om de ontruiming tot stand te laten komen verzamelen gemeente, politie en de corporatie zoveel mogelijk bewijs van de overlast, om tot een dossier te komen dat voldoende feiten en omstandigheden bevat om de procedure te starten.
Sluiting
Sluiting is toepasbaar bij zowel koopwoningen als huurwoningen. Bij het sluiten van panden is zorgvuldige dossieropbouw in het hele traject van groot belang.
Een sluiting op basis van Victoria, Victor Damocles of artikel 17 van de Woningwet is een zwaar middel, waarbij in eerste instantie eerst altijd gezocht moet worden naar andere middelen om de overlast te beëindigen.
Alternatieve woonvormen
Veel gemeenten kampen met notoire overlastgevers, vaak individuen of gezinnen met psychosociale problemen. Alternatieve woonvormen die op dit moment worden aangeboden zijn ‘Skaeve Huse’ en 'Housing First'.
‘Skaeve Huse’ zijn kleinschalige modulaire woonunits op plekken waar weinig omwonenden zijn. 'Housing First' is bedoeld voor dakloze mensen met meervoudige problemen. Een belangrijk onderdeel is het aanbieden van passende zorg en begeleiding.
Selectieve woningtoewijzing
Gemeenten kunnen per 1 januari 2017 notoir overlastgevende en criminele woningzoekers weren uit een wijk, straat of complex waar sprake is van grootstedelijke problematiek en ernstige leefbaarheidsproblemen.
Het is een instrument dat als laatste redmiddel ingezet kan worden, als alle andere maatregelen al ingezet zijn en onvoldoende effectief zijn.
Wisselwerking instrumenten gemeenten en verhuurders
In de praktijk zien we dat bij de aanpak van overlast soms wordt gekozen voor of een huurrechtelijke aanpak óf een bestuursrechtelijke aanpak. Als eenmaal de verhuurder aan de slag is, dan houdt de burgemeester afstand of andersom.
Dat is soms begrijpelijk, maar het is goed om de mogelijkheden tot samenwerking en het slim inzetten van juridische instrumenten helder voor ogen te hebben.